หอประวัติเมืองแกลงหรือที่ชาวบ้านเรียกกันในนาม “โรงพักเก่า” หรือ “สถานีเก่า” ตั้งอยู่ริมถนนสุนทรโวหาร เดิมที่แห่งนี้เคยเป็นสถานีตำรวจภูธรแกลง ซึ่งอาคารหลังเดิมถูกสร้างขึ้นเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๙๓ และหยุดใช้ถาวรเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๓๘ เนื่องจากมีการย้ายที่ทำการไปยังที่ใหม่ หลังจากที่ถูกทิ้งร้างไม่ได้ใช้งานมากว่า ๑๐ ปี ทางเทศบาลนำโดยคุณสมชาย จริยเจริญ นายกเทศมนตรีตำบลเมืองแกลงในขณะนั้นได้เป็นหัวเรี่ยวหัวแรงในการสร้างอาคารโรงพักเก่าขึ้นมาใหม่มีการทำบุญและวางศิลาฤกษ์ในวันเสาร์ที่ ๑๔ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ ซึ่งเป็นวันเดียวกันกับพิธีฉลองเปิดสะพาน ๑๐๐ ปีบ้านตลาดสามย่าน การออกแบบนั้นให้ด้านหน้าเหมือนอาคารหลังเก่าทุกประการ ตัวอาคารเป็นคอนกรีตหุ้มด้วยไม้เฌอร่า และได้ทำการขยับตำแหน่งของตัวอาคารออกมาจากตำแหน่งเดิมไปยังด้านทิศตะวันออกให้เข้าใกล้ถนนสุนทรโวหารมากยิ่งขึ้น มีการเพิ่มด้านหลังเข้าไปอีก ๑ หลังเพื่อประโยชน์ของการใช้งาน

ป้ายไม้สลักคำว่า “หอประวัติเมืองแกลง” นั้นเป็นไม้มะค่าโดยมีนายธีระชัย รุธีระวุฒิ รองประธานชุมชนบ้านดอนมะกอก ผู้ประกอบอาชีพการทำโรงเลื่อยเป็นผู้มอบให้เทศบาล ทำการสลักโดยนายประกอบ รัตนภรณ์ ช่างไม้ผู้มีฝีมือคนสามย่าน และลงสีโดยนายทองแดง วิมล ช่างฝีมือลงสีจากทางวัดพลงช้างเผือก จะเห็นได้ว่า “หอประวัติเมืองแกลง” แห่งนี้เป็นสถานที่รวมใจของคนเมืองแกลงที่มีส่วนร่วมในการสร้าง พัฒนาและอนุรักษ์สถานที่สำคัญของบ้านเมืองตนเอง

จุดประสงค์ของการสร้างหอประวัติเมืองแกลงขึ้นมาใหม่นั้นเนื่องจากเห็นว่าอาคารไม้เก่าหลังนี้อยู่ในพื้นที่ชุมชนตลาดที่เหมาะสม เป็นสถานที่แสดงอัตลักษณ์ของความเป็นชุมชนเมืองสามย่าน ใช้เป็นที่จัดแสดงภาพเก่าในช่วงกิจกรรมงานบุญกลางบ้าน นอกจากนั้นยังเป็นพื้นที่สาธารณประโยชน์ให้ผู้สูงอายุ เด็กและเยาวชน รวมถึงคนทั่วไปในสามย่านเป็นพื้นที่จัดกิจกรรมต่างๆ พื้นที่โดยรอบถูกปรับแต่งภูมิทัศน์ให้เป็นที่ออกกำลังกายและเป็นลานกิจกรรมเพื่อให้คนเมืองแกลงสามารถมาใช้ประโยชน์ร่วมกัน 

ที่สำคัญของการสร้างตึกใหม่แทนตึกหลังเดิมเป็นแนวคิดการอนุรักษ์สถาปัตยกรรม ลวดลายอันสวยงามที่เป็นอัตลักษณ์ของถนนสุนทรโวหารย่านการค้าเก่าที่สำคัญของบ้านตลาดสามย่านในยุครุ่งเรืองเพื่อให้คนรุ่นหลังได้เห็นถึงคุณค่าของบ้านเรือนเก่าที่มีอยู่ในเมืองแกลงแห่งนี้

______________________

ขอบพระคุณคุณสมชาย จริยเจริญ อดีตนายกเทศมนตรีตำบลเมืองแกลง